DI MANAKAH NILAI FILEM TEMPATAN KITA? JIKA FILEMNYA 'SAMPAH'!

Artikel Pilihan Utusan Malaysia 10 Julai 2012

Sekadar sebagai renungan bersama

NILAI FILEM KITA

BAGUS atau tidak? Ada yang berpendapat sesebuah filem itu bagus, mungkin sebaliknya bagi sesetengah peminat. Justeru apakah justifikasi kita kepada sebuah filem yang bagus dan berkualiti? Ini kerana terlalu ramai yang menganggap kebanyakan filem tempatan yang dihasilkan hari ini kurang bermutu.

Ironinya, banyak filem kita yang pecah panggung dan mendapat kutipan berbelas juta ringgit. Jadi di manakah kita meletakkan sasaran bahawa sesebuah filem itu bagus atau sebaliknya kerana ada filem 'berisi' tetapi tidak mendapat sambutan. Sedangkan filem yang 'hampas' mengaut keuntungan berganda.

Terdapat dua kategori filem dalam pasaran iaitu filem arus perdana dan filem alternatif. Seperti yang kita maklum, filem arus perdana adalah untuk tontonan ramai dan seringkali popular di kalangan khalayak.

Sementara filem alternatif (kebanyakan kita menganggap ia filem artistik) pula hanya digemari segelintir masyarakat. Namun pengisiannya lebih jujur dan selalunya bercakap tentang nasib bangsa dan negara.

Kedua-dua kategori filem ini mempunyai pengikutnya sendiri. Namun kebanyakan para penggiat filem lebih gemar menghasilkan filem arus perdana. Penghasilan filem alternatif boleh di kira dengan jari.

Apakah kerana mengejar keuntungan semata-mata menyebabkan kita lebih senang berfantasi dan mengelak untuk menghasilkan filem yang jujur?

Cukupkah hanya aspek teknikal seperti pengarahan, sinematografi dan suntingan untuk memberi suatu nilai kepada filem kita?

Bagaimana pula dengan pengisian makna sesebuah filem itu sendiri memandangkan filem yang baik seharusnya mendahulukan isi daripada bentuk. Kerana isi mengangkat nilai kehidupan yang boleh dikaitkan dengan penonton.

Filem-filem arahan arwah Yasmin Ahmad contohnya memberikan satu refleksi yang dianggap sebagai bermutu oleh golongan tertentu.

Banyak lagi filem-filem alternatif seperti Bunohan, ...Dalam Botol dan Budak Kelantan menunjukkan sisi sebenar kehidupan. Namun terpinggir dan tidak diberi perhatian dalam arena arus perdana.

"Apa yang kita ada sekarang adalah cinema of distruction atau filem untuk mengalih pandangan yang selalunya lebih kepada fantasi dan cuba mengalih pandangan kita daripada perkara yang sebenar," demikian jelas pensyarah filem, Hassan Mutalib.

Filem-filem seperti aksi lasak samseng, bohsia dan lumba motosikal haram umpamanya digemari khalayak khususnya anak muda kerana ia bukan sahaja meningkatkan andrenalin tetapi 'amat dekat' dengan mereka.

Malah di panggung-panggung wayang seluruh negara dewasa ini menayangkan sehingga tujuh filem seminggu dengan kebanyakannya bertunjangkan bentuk-bentuk sedemikian rupa.

"Apa yang saya tengok, standard filem kita sekarang berada pada kelas pekerja. Banyak filem-filem yang dihasilkan ditujukan kepada kelas pekerja dan mentaliti kelas pekerja yang hanya mahu berseronok sahaja.

"Ya... saya juga tidak mahu tengok filem untuk berfikir tetapi saya mahu menikmati jalan cerita dan ia bercakap tentang apa. Malangnya saya lihat 95 peratus filem-filem sekarang kosong dari segi pengisian. Ia ada cerita tetapi ia semata-mata bawa keseronokan," katanya lagi.

Pembuat filem @ pembuat wayang?

Menurut Hassan, pembuat filem pecah panggung hari ini kurang ilmu, namun mereka tahu mengenai teknik yang mampu menjadi kekuatan penyampaian sesebuah karya seperti kerja-kerja pengarahan seni, sinematografi dan suntingan yang kemas dan cantik.

"Tetapi ia tidak bermakna kerana mereka hanya glamor dan cantikkan dunia rempit, samseng dan sebagainya itu termasuk poster yang menjadi daya tarikan kerana anak muda memang menyukainya.

"Ini membuatkan mereka gagal sebagai pembikin filem sebaliknya hanya menjadi pembuat wayang," ujarnya sambil mengakui aspek teknikal industri perfileman tempatan berada pada kedudukan baik namun kebanyakan isi sesuatu karya masih ditakuk lama.

"Cerita kita merapu. Filem Mael Lambong, Suatu Malam Kubur Berasap dan sebagainya. Inikah mentaliti abad 21? Kenapa kita buat filem makin ke belakang," katanya.

Tegas Hassan, industri perfileman merupakan manifestasi budaya yang digunakan untuk mendidik manusia. Dan perkara itu antaranya dipraktikkan oleh pembuat filem Iran sehingga membuatkan mereka mampu menakluk dunia dengan karya-karya agung yang mendapat perhatian antarabangsa.

Berbeza dengan pembuat filem tempatan yang seringkali melaungkan impian memasuki pasaran global namun masih tegar bergelar jaguh kampung. Semuanya kerana menghasilkan karya yang hanya berteraskan keuntungan.

"Sedangkan kita patut buat kajian sebelum menghasilkan sesuatu karya. Mengkaji bagaimana sesuatu kaum misalnya macam mana dia makan. Tengok macam mana P. Ramlee menghasilkan filem Musang Berjanggut. Bagaimana dia menunjukkan Melayu di dalam layar. Tengok U-Wei. Mereka ini mengkaji dulu sebelum buat sesuatu.

"Kita sekarang bernasib baik kerana masih ada dua tiga pengarah yang seperti itu misalnya Dain Said," tambahnya.

Tidak menafikan keperluan menerbitkan filem-filem arus perdana namun kata Hassan, industri juga patut menggalakkan pembuat filem untuk menghasilkan filem alternatif.

Cuma dia mengingatkan, andai mahu menghasilkan filem alternatif, jangan pula hanya pengarah sahaja yang memahami apa yang ingin disampaikan.

"Kita perlu filem-filem seperti Bunohan, Budak Kelantan, ... Dalam Botol, Kala Malam Bulan Mengambang misalnya sebagai tanda aras sinema Malaysia agar kita tidak malu untuk membawanya ke luar negara.

"Arwah Yasmin Ahmad menghasilkan sinema pertengahan di mana ada pelakon-pelakon dikenali dan popular tetapi menampilkan jalan cerita sangat berbeza. Begitu juga dengan Mamat Khalid," jelasnya.

Pembuat filem, ujarnya, perlu menampilkan cerita dan membawa isu universal yang boleh berlaku di negara lain seperti filem Layar Lara yang turut berlaku di Nigeria.

"Kerana filem yang baik bercakap tentang isu kita (isu tempatan) tetapi ia juga berlaku di tempat lain," jelasnya.

Ubah landskap

Justeru sudah tiba masanya industri perfileman tempatan mengubah landskap dan menghasilkan filem-filem yang bermutu sementelah kerajaan sendiri sudah banyak memberi bantuan dan sokongan.

Jangan kerana terlalu kapitalis untuk mendapatkan keuntungan, kita terus menghasilkan dan mengeluarkan filem-filem seperti kilang biskut.

"Buat wayang, tapi jangan main wayang. Sekarang ini banyak sangat main wayang," kata Hassan sinis.

Selain industri dan pembikin filem kata Hassan, khalayak perlu juga didedahkan tentang seni. Oleh itu perlu ada program-program untuk meningkatkan pemahaman mereka tentang seni di stesen-stesen televisyen.

Malah tegasnya, perlu diwujudkan sekumpulan ahli fikir dan bijak pandai filem (intelligentsia film) untuk melihat arah tuju filem tempatan berdasarkan situasi semasa.

Menurutnya, kita memerlukan kumpulan ini bagi memberi pandangan dan buah fikiran mereka merangkumi muzik, sastera, animasi, filem dan teater.

"Industri kita masih boleh diselamatkan jika ada kumpulan ini yang boleh memberi pendapat bagi menentukan arah seni. Slogan sudah ada, kita hanya mahu merealisasikannya sahaja," katanya sambil merujuk kumpulan Dialog Cerdik yang pernah diusahakan oleh Dr. Anuar Nor Arai dan Datuk Johan Jaafar pada tahun-tahun 80-an serta Forum Kuala Lumpur yang diusahakan olehnya bersama beberapa rakan lain termasuk Anuar pada 2000.

Malah beliau mencadangkan agar Akademi Seni Budaya dan Warisan Kebangsaan (Aswara) menjadi teraju bagi memikirkan jalan terbaik untuk mengubah keadaan.

"Kalau tiada pemikiran karyawan dan cendekiawan maka kita akan terus rosak seperti hari ini. Kerana jika kita tidak kenal budaya dan sejarah maka sesat jalanlah namanya," katanya.

FILEM MALAYSIA SAMPAH?.

KOS yang diuar-uarkan berjuta-juta bukanlah jaminan sesebuah filem itu boleh 'meletup' di pawagam dan tidak semestinya, filem yang kurang bajet tidak boleh berjaya.

Pada tahun ini sahaja dianggarkan lebih 70 buah filem telah dan menanti waktu tayangan berbanding 40 buah filem pada tahun lalu.

Daripada 36 buah filem yang telah ditayangkan, filem Adnan Sempit 2, yang mula ditayangkan pada 16 Februari berjaya mengumpul kutipan tertinggi RM6.82 juta.

Filem Bohsia 2 Jalan Kembali, yang mula ditayangkan pada 7 Jun berjaya mencatatkan kutipan hampir RM5 juta diikuti Bujang Telajak kutipan RM2.60 juta dan Jangan Pandang-Pandang dengan RM2.51 juta.

Mengikut data yang dikeluarkan oleh Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (Finas) sehingga 25 Jun lalu, filem yang mendapat kutipan paling rendah adalah Chantek, arahan Pierre Andre sebanyak RM100,000 berbanding kosnya RM1.4 juta.

Menduduki tempat kutipan kedua terendah adalah Gerimis Mengundang, lakonan Kamal Adli dan Olivia Jensen, iaitu hanya RM220,000 berbanding kos yang dikeluarkan oleh E-Rama Creative hampir RM2 juta.

Manakala filem Mantera terbitan Flare Studios dan Hoore! Hoore! (Astro Shaw/Independent Pictures), masing-masing hanya berjaya mencatat kutipan sebanyak RM350,000.

Kenapa merosot?

Fenomena industri perfileman tempatan dilihat sering terikut dengan trend genre filem yang diminati penonton pada satu-satu masa.

Apabila seorang pengarah mengarah filem seram dan mendapat sambutan, maka berduyun-duyun pula menghasilkan genre yang sama. Kalau lebih baik daripada yang pertama, kita boleh terima tapi kalau setakat tangkap muat, amat mengecewakan industri.

Tema filem tempatan juga dilihat tidak sejagat kerana lebih banyak memberi tumpuan pada budaya masyarakat setempat dan jika ditayang di luar, mungkin penonton tidak faham. Mungkin untuk diselarikan dengan slogan Filem Kita, Wajah Kita.

Tapi itu bukan kekangan kalau pembikin filem bijak memanipulasi isu-isu yang boleh dijadikan intipati cerita yang boleh diterima oleh global.

Justeru, penerbit atau penulis skrip perlulah mengikut langkah penulis dan pengarah dari Iran, Majid Majidi yang mengarah filem Children of Heaven pada tahun 1997.

Meskipun jalan ceritanya mudah tapi filem berkisar abang dan adik yang kehilangan kasut itu turut dicalon untuk Anugerah Akademi bagi kategori Filem Bahasa Asing Terbaik dalam tahun 1998.

Malah filem yang dibuat dengan kos sekitar RM570,000 (AS$180,000) berjaya mendapat kutipan sebanyak RM2.96 juta (AS$933,933) di Amerika Syarikat dan tayangan seluruh dunia mencecah kutipan RM5.6 juta (AS$1.6 juta).

Isu yang diketengahkan itu mungkin boleh berlaku kepada sesiapa sahaja terutamanya di kalangan keluarga miskin.

Sebuah lagi filem Iran yang berjaya menyentuh hati pelbagai pihak adalah A Separation, karya dan arahan Asghar Farhadi. Filem dengan kos RM2,531,440.81 (AS$800,000).

Merupakan filem Iran pertama yang berjaya memenangi Anugerah Akademi untuk kategori Filem Bahasa Asing Terbaik 2012 dan kategori yang sama juga dimenangi di Golden Globe.